Czego nie robić z przerzutkami w rowerze? Najczęstsze błędy, których warto unikać

Zmiana biegów w rowerze wydaje się dość prosta. Mimo to, korzystając z przerzutek rowerzyści często popełniają podstawowe błędy. Ich niewłaściwa obsługa skraca żywotność napędu, obniża komfort jazdy i może prowadzić do kosztownych napraw. Warto zatem wyeliminować złe nawyki.

Jak działają przerzutki w rowerze?

Przerzutki rowerowe – przednia i tylna – to mechanizmy, które przesuwają łańcuch między zębatkami, zmieniając przełożenie napędu. Przednia przerzutka obsługuje tarcze przy korbie, odpowiadając za duże zmiany oporu. Tylna przerzutka z kolei przesuwa łańcuch po kasecie i reguluje drobne różnice w przełożeniu. Obie ściśle ze sobą współpracują, a ich zadaniem jest ustawienie oporu pedałowania odpowiedniego do tempa i terenu, po którym porusza się rower. Dlatego prawidłowa obsługa przerzutek to podstawa płynnej i bezpiecznej jazdy. 

Zmiana biegów odbywa się poprzez naciśnięcie manetki na kierownicy, która za pomocą linki stalowej napina lub luzuje mechanizm wózka przerzutki. Wózek ten przesuwa się w bok, prowadząc łańcuch na sąsiednią zębatkę. W przedniej przerzutce ruch ten powoduje przejście łańcucha między tarczami korby, a w tylnej – pomiędzy kolejnymi zębatkami kasety lub wolnobiegu. Precyzja działania zależy od prawidłowego naciągu linek, czystości oraz smarowania układu, a także od poprawnej regulacji śrub ograniczających zakres pracy przerzutki.

Jakie są najczęstsze błędy popełniane przez rowerzystów przy zmianie biegów?

Najczęstsze błędy popełniane przez rowerzystów przy zmianie biegów wynikają głównie z braku znajomości podstaw obsługi przerzutek i zasad pracy napędu. Do najpowszechniejszych należy krzyżowanie łańcucha, czyli ustawianie skrajnych kombinacji tarcz i zębatek, co prowadzi do nadmiernego zużycia elementów napędu. Częstym problemem jest też zmiana przełożeń pod dużym obciążeniem, szczególnie podczas stromych podjazdów, co może skutkować przeskakiwaniem łańcucha lub uszkodzeniem zębatek. Wielu rowerzystów jeździ też zbyt długo na skrajnych przełożeniach, nie dostosowując ich do terenu i kadencji, co znacznie obniża komfort jazdy. Brak regularnej konserwacji oraz czyszczenia napędu dodatkowo pogarsza płynność działania przerzutek i przyspiesza ich zużycie.

Co to znaczy krzyżować łańcuch i dlaczego jest to szkodliwe?

Krzyżowanie łańcucha to sytuacja, w której łańcuch biegnie po skrajnych zębatkach z przodu i z tyłu, np. duża tarcza z przodu i największa zębatka z tyłu lub mała tarcza z przodu i najmniejsza z tyłu. W takim ustawieniu łańcuch pracuje pod dużym kątem, jest zatem nadmiernie naprężony. Powoduje to większe tarcie jego ogniw o zębatki, czyli szybsze zużycie zarówno zębatek, jak i samego łańcucha. Dodatkowo napęd działa wtedy mniej płynnie, zmniejszając efektywność przenoszenia mocy. Znacznie wzrasta również ryzyko spadnięcia, a nawet zerwania łańcucha. Dlatego podczas jazdy staraj się utrzymywać możliwie prostą linię napędu, unikając skrajnych kombinacji zębatek.

Jak wygląda jazda na skrajnych przełożeniach?

Jazda na skrajnych przełożeniach to wykorzystywanie „najlżejszego” lub „najcięższego” biegu przez dłuższy czas. W praktyce oznacza to skrajne ustawienie przerzutek, które w naturalny sposób powoduje krzyżowanie łańcucha. Takie przełożenia są przydatne jedynie w wyjątkowych momentach – np. przy bardzo stromym podjeździe lub przy maksymalnym przyspieszeniu na finiszu – ale na dłuższą metę obciążają napęd i powodują jego szybsze zużycie.

Czy można zmieniać biegi pod dużym obciążeniem?

Zmiana biegów pod dużym obciążeniem, np. przy mocnym naciskaniu na pedały podczas podjazdu, jest ryzykowna. W takim momencie łańcuch jest maksymalnie napięty, a zębatki pracują pod pełnym obciążeniem, co może prowadzić do przeskoczenia łańcucha, a nawet uszkodzenia przerzutki. Jeśli musisz zmienić przełożenie na podjeździe, spróbuj na chwilę zmniejszyć nacisk na pedały – nawet pół obrotu korby z mniejszą siłą wystarczy, aby przerzutka mogła pracować płynnie i bezpiecznie.

Jakie są objawy źle dobranego przełożenia?

Zbyt ciężkie przełożenie powoduje, że pedałowanie staje się męczące, a kadencja spada – możesz czuć ból w kolanach lub szybkie zmęczenie mięśni. Zbyt lekkie przełożenie sprawia, że pedałujesz bardzo szybko, ale bez efektywnego przyspieszania. W obu przypadkach tracisz energię i obniżasz komfort jazdy. Objawem źle dobranego biegu może być też głośna praca napędu i wrażenie, że rower „nie jedzie tak, jak powinien”.

Jak unikać zużycia napędu w rowerze?

Aby ograniczyć zużycie napędu, przede wszystkim unikaj krzyżowania łańcucha i długiej jazdy na skrajnych przełożeniach. Pamiętaj przy tym o płynnej zmianie biegów, bez gwałtownego szarpania przerzutkami. Ponadto regularnie czyść i smaruj łańcuch, szczególnie po jeździe w deszczu lub po błotnistych trasach. Warto też co pewien czas sprawdzać specjalnym miernikiem, czy łańcuch się nie rozciąga. Dzięki temu można go wymieniać w optymalnym momencie, w znaczący sposób przedłużając życie całego napędu.

Jak prawidłowo zmieniać biegi w rowerze górskim, a jak podczas jazdy miejskiej?

W rowerze górskim biegi zmieniaj z wyprzedzeniem, zanim napotkasz stromy podjazd, korzeń czy piach. Dzięki temu unikniesz zmiany pod dużym obciążeniem i zachowasz płynność jazdy w trudnym terenie. W MTB warto też częściej korzystać z przedniej przerzutki, aby dostosować opór do dużych zmian nachylenia. Z kolei w jeździe miejskiej najważniejsza jest elastyczność – zmieniaj biegi tak, aby np. ruszanie spod świateł było lekkie, a na prostych odcinkach wybieraj przełożenia zapewniające komfortową kadencję i prędkość. W ruchu miejskim częściej używa się tylnej przerzutki do drobnych korekt, unikając zbędnych zmian z przodu, co pozwala reagować szybko na zmieniające się warunki.